روند مذاکرت در دوحه؛ نمایندگان دولت و طالبان منتظر نهاییشدن اجندای مذاکراتاند
Written by : Sharafdin Yousofi 5 Jun 2019

هر چند گفتوگوها میان گروههای تماس دولت و گروه طالبان در دوحه ادامه یافته است، اما تا پایان روز گذشته به نتیجهای نرسیدند که به آغاز گفتوگوهای مستقیم هیأت دو طرف منجر شود. منابع در هیأت مذاکرهکننده دولت میگویند که دو طرف تنها روی «اصول رفتاری» و «تقسیم اوقات» بحث کردهاند. اعضای هیأت مذاکرهکننده گروه طالبان نیز میگویند که «روی ماهیت پیشبرد نشستهای بعدی»، «برخوردهای دو طرف»، «اصول رفتار» و «زمانبندی نشستهای بعدی مذاکرات» بحث شده است و دو طرف از آن راضی بودهاند. بدین ترتیب، به نظر میرسد که تعیین اجندای مذاکرات، آخرین گزینه برای گفتوگو میان گروههای تماس دو طرف است.
یک عضو هیأت مذاکرهکننده دولت اما تصریح کرد که دو طرف در پایان روز دوشنبه، بیستوچهارم سنبله با هم گفتوگو کرده و مادههایی که دو طرف باید در جریان مذاکره رعایت کنند را تصویب و نهایی میکنند. منابع میگویند که زمان آغاز مذاکرات مستقیم میان دو طرف به توافق روی اجندا، اصول مذاکره و زمانبندی بستهگی دارد و در صورت نهایی شدن این موارد، گفتوگوهای مستقیم آغاز میشود. با آنکه دیدارها میان دو طرف در فضای آرام ادامه یافته است، اما لحن برخوردهای برخی از افراد همسو با گروه طالبان در حاشیههای مذاکرات دوحه و برخی از مقامات افغان در کابل، همچنان تُند به نظر میآید.
گفتوگوها میان گروههای تماس هیأت دولت و گروه طالبان در دوحه برای دومین روز و در فضای مسالمتآمیز ادامه یافته است. ناجیه انوری، سخنگوی وزارت دولت در امور صلح روز دوشنبه، بیستوچهارم سنبله گفت که دیدار میان دو طرف در فضای مسالمتآمیز ادامه یافته است و اعضای گروههای تماس تلاشها برای توافق روی اجندا، اصول مذاکرات و زمانبندی نشستها را ادامه دادهاند. محمد ناطقی، عضو هیأت مذاکرهکننده دولت نیز به روزنامه ۸صبح گفت اعضای گروههای تماس دو طرف اواخر روز دوشنبه، بیستوچهار سنبله دیداری را تنظیم کردهاند و در آن، مادههایی که دو طرف باید حین مذاکرات رعایت کنند را تصویب و نهایی میکنند.
اعضای هیأت مذاکرهکننده گروه طالبان به سهم خود فضای گفتوگوها را مناسب میدانند و تصریح میکنند که اعضای گروههای تماس این گروه از نشست با گروه تماس دولت خرسند بودند. حمدالله واثق، عضو هیأت مذاکرهکننده طالبان به روزنامه ۸صبح گفت که دو طرف روی چگونهگی پیشبرد نشستهای بعدی، برخوردهای دو طرف، اصول رفتار و زمانبندی نشستهای بعدی مذاکرات بحث شده است. گفتنی است که هیأت مذاکرهکننده دولت و طالبان هر دو در جریان روز گذشته میان هم دیدار داشتهاند و روی برخی از مسایل گفتوگو کردهاند. با این حال، جزییات از نشست درونی هیأت دولت و طالبان رسانهای نشد. قرار است به محض توافق میان دو طرف روی اجندا، اصول و زمانبندی مذاکرات، گفتوگوهای مستقیم هیأت مذاکرهکننده دولت و طالبان آغاز شود. دو طرف اما تا پایان روز گذشته، صحبت روی اجندای مذاکرات را آغاز نکرده بودند. بدین ترتیب، اعضای هیأت دو طرف منتظر اند که گروههای تماس به نتیجهای دست یابند تا مذاکرات آغاز شود.
این گفتوگوها در حالی ادامه مییابد که برخی از مقامات افغان، همچنان بر دوام جمهوریت و ارزشهای بشری تاکید کردهاند. امرالله صالح، معاون نخست ریاست جمهوری روز دوشنبه، بیستوچهارم سنبله در یک پُست فیسبوکی به مقایسه برخوردهای دولت و طالبان پرداخت و تصریح کرد که طالبان در کوره جامعه ذوب میشوند. آقای صالح در ادامه با لحنی تُند گفته است که دولت افغانستان میلیونها انسان باسواد به جامعه تقدیم کرده است که هیچ یک از آنان با «تروریست» و «طالب» همسویی ندارد، «به استثنای چند تا درس خوانده در پاکستان یا در تبانی با پاکستان». وی همچنان گروه طالبان را در جریان مذاکرات صلح، «زشت» و «خشن» خواند و تصریح کرده است که «شهرها از طالب تنفر دارند» و «روستاها نیز برای آزادی از چنگال این نیروی زشت و خشن لحظهشماری دارند». وی اقتصاد از دید طالبان را «باجگیری زیر نام عشر و صادرات منظم تریاک» خواند و افزود که در صورت تمکین نکردن فردی به آن، «سزایش قمچین یا مرمی» است.
او افزون بر این گفت که از دید طالب، جامعه مدنی «گوشدادن به حرفهای تکراری ملای بیتصدیق و فارغ اکوره ختک در باره آخرت» است و افزوده است که «طالب برای دنیا پیام ندارد» و پیامش در ارتباط به دنیای آخرت، «پُر از تناقض و هذیان» است. آقای صالح در ادامه گفته است که مردم در افغانستان به علم و عرفان «دسترسی بیقید» دارند، اما به گفته وی، «طالب این حق را به مردم نمیدهد یا نداده است». به گفته امرالله صالح، دولت «یک نظام چند بُعدی و کثرتگرا است که مجبور است مطابق به قانون هر روز به مردم پاسخ دهد»، اما طالبان «چند نفر بیسوانحاند که حتا اجازه پوشیدن لباس با تنوع را ندارند». وی تصریح کرده است، دولت باور دارد که رنگها را پروردگار هست کرده است، اما به باور آقای صالح، طالبان «دیدگاه سیاهوسفید» دارند. معاون نخست ریاست جمهوری همچنان تصریح کرده است که دولت تاریخ خود را در هزاران سال میبیند، اما به گفته او، «برای طالب، تاریخ با ظهور رمزآلود و استخباراتی ملاعمر آغاز شده است و پیش از آن، دنیا همه تاریک و نیست بود.»
آقای صالح گفته است که جمهوریت نظام عدلی و قضایی دارد، اما «طالب به محکمه صحرایی اعتقاد دارد» و به همین دلیل است که هزاران طالب زندانیاند، اما «آنها هر که را گرفتند، سر بریدند» و به گفته وی، این روش در «دوران حاکمیت سیاهشان» نیز همینگونه بوده است. آقای صالح سرانجام گفته است که «طالب یک گروه کوچک، زشت و خشن است» و «جمهوریت یک اکثریت ارزشمحور و انسانی» و تصریح کرده است که این گروه در کوره جامعه ذوب میشود، زیرا به باور وی، «تاریخ گواه پیروزی زشتی بر زیبایی نیست و نخواهد بود». گفتنی است که لحن معاون نخست ریاست جمهوری درباره طالبان پیش از این نیز تُند بوده و تغییری در آن ایجاد نشده است.
پیشتر، حمدالله محب، مشاور امنیت ملی روز شنبه، بیستودوم سنبله حین گشایش مذاکرات گفته بود که طالبان «به عنوان یک گروه» میتوانند «از مزایای دموکراسی زیر چتر جمهوریت» بهرهمند شوند. گفتنی است که ملا برادر، معاون سیاسی گروه طالبان نیز در روز گشایش مذاکرات، دولت افغانستان را «اداره کابل» خوانده بود، اما در ادامه صحبتهایش بر «حوصله»، «تحمل» و «تعامل خوب» در جریان مذاکرات تاکید کرده بود. برخورد یک خبرنگار همسو با طالبان در جریان برنامه گشایش مذاکرات با برخی از اعضای هیأت مذاکرهکننده دولت نیز واکنشهایی را در پی داشت. با این حال، گروههای تماس دو طرف در جریان گفتوگوها، همزمان با سایر موارد، روی «برخوردها» و «اصول رفتار» در جریان مذاکرات، صحبت کرده بودند و به گفته منابع در دوحه، دو طرف روی اینکه از لحن نرم در جریان مذاکرات استفاده شود، استقبال کردهاند. گفتنی است که فضای گفتوگو میان نمایندهگان دو طرف در دوحه تاکنون «خوب» وصف شده است.
هر چند زمان دقیق برای پایان این دور از مذاکرات مشخص نشده است، اما دو طرف بدین نتیجه رسیدهاند که مذاکرات بینالافغانی زمانبر است. مذاکرات میان دو طرف روز شنبه، بیستودوم سنبله در «هوتل شرایتون» قطر گشایش یافت. در برنامه گشایش این مذاکرات، نمایندهگان کشورها و سازمانهای بینالمللی همزمان با تقاضای دوام مذاکرات، خواستار برقراری آتشبس در کشور شدند. پیشتر، منابع گفته بودند که زلمی خلیلزاد، فرستاده ویژه امریکا برای صلح افغانستان به جانب افغان وعده کرده بود که در صورت آغاز مذاکرات، آتشبس برقرار میشود، موردی که هنوز تحقق نیافته است و حتا در اولویت گروه طالبان قرار ندارد.